Cataract, Cornea, Droge Ogen, NL

CoQ10, ook goed voor het hoornvlies?

U heeft zeker en vast al gehoord van het co-enzym Q10 (CoQ10)? Deze natuurlijk aanwezige stof wordt intussen in talloze gezondheidsproducten en -supplementen gebruikt en zou evenveel positieve effecten hebben. Maar waar dient CoQ10 echt voor? En wat is het nut ervan in een oogheelkundige context, specifiek bij het herstel van het hoornvlies?

coq10 molecule visual

CoQ10, even het geheugen opfrissen.

Het co-enzym Q10, ook gekend als ubiquinone (ubique (Lat.): overal, alomtegenwoordig) is, zoals de naam het zegt, een lichaamseigen stof die je overal in het lichaam terugvindt. Zoals de bougie in een verbrandingsmotor activeert CoQ10 de energieproductie op celniveau.

Lichaamseigen, dus waarom als supplement?

Zoals zoveel andere stoffen in ons lichaam, verandert en vermindert de samenstelling en/of productie van CoQ10 met de leeftijd. Als we dan specifiek oogheelkundig spreken, blijkt uit studies dat de aanwezigheid van CoQ10 wel degelijk leidt tot / dienst doet als:

    • Verminderde apoptose na PRK;1
    • Verminderde apoptose van hoornvliesfibroblasten;2
    • Stabiliserende werking op de cornea na een cataractoperatie;3
    • Verminderde blootstelling aan UVB en dus verminderde corneaschade;4
    • Adjuvans-functie in bepaalde refractieve situaties door de genezing van het hoornvliesepitheel te versnellen;5

In dit artikel spitsen we ons vooral toe op de postoperatieve effecten van CoQ10 op het hoornvlies, doorheen enkele wetenschappelijke studies…

LASIK

Dr. Benitez del Castillo (Prof. of Ophthalmology University Complutense of Madrid, Spain) voerde onderzoek naar de traanafscheiding en de gevoeligheid van het hoornvlies na een LASIK-ingreep. Hij toonde hierbij aan dat deze beide parameters sterk verminderd waren bij controle op 6 maanden na de ingreep. De traanafscheiding komt pas na 9 maanden terug op het niveau van voor de ingreep. De gevoeligheid van het hoornvlies komt in veel gevallen pas vier jaar na de ingreep terug, en zelfs nog later bij hypermetrope patiënten.6

Dr. Benitez del Castillo besluit dat de zenuwen in het hoornvlies heel belangrijk zijn bij traanproductie. En net deze bezenuwing neemt af na een LASIK-ingreep, een ingreep die verder kan leiden tot een aandoening met een vicieuze cirkel zoals OSD (Ocular Surface Disease).

Cataractextractie

Een andere ingreep die mogelijk de traanfilm beïnvloedt is de cataractextractie. Dit type ingreep komt vaker voor bij oudere personen bij wie het oogoppervlak al is aangetast door de leeftijd. Zij zijn hierdoor al “borderline“-patiënt en vatbaarder voor problemen zoals DED (Dry Eye Disease), conjunctivochalasis en andere ooglid-gerelateerde klachten. Over het algemeen hebben ze ook een kleinere hoeveelheid zenuwen in de plexus met een afname in gevoeligheid en innervatie van het hoornvlies.7

Een studie van pathogene factoren bij patiënten met droge ogen na cataractchirurgie toonde een afname in conjunctivale epitheliale cellen en slijmbekercellen door afdrukcytologie op het niveau van het onderste bindvlies, bedekt door het onderste ooglid. Deze studie concludeerde dat DED na cataractchirurgie gerelateerd is aan geneesmiddeltoxiciteit.8

Een ander onderzoek dat de symptomen en hun onderliggende oorzaken evalueerde na implantatie van multifocale lenzen, toonde aan dat wazig zicht en fotische verschijnselen de twee belangrijkste klachten waren, veroorzaakt door droge ogen bij respectievelijk 15% en 5% van de patiënten. Er bestaat dan ook een groot aantal pseudofake patiënten die klagen over droge ogen.9

De positieve impact van CoQ10

Een groep Italiaanse onderzoekers heeft aangetoond dat het lokale gebruik van CoQ10 en vitamine E de apoptose van keratocyten na PRK bij konijnen voorkomt. Tijdens de 3 dagen voorafgaand aan de operatie werd elk oog tweemaal daags voorzien van een oplossing op basis van hetzij 0,2% CoQ10 + 0,04% vitamine E, hetzij een gewone saline oplossing. Toen de centrale cornea geanalyseerd werd op DNA-fragmentatie, toonden corneas die voorafgaand aan de PRK behandeling met CoQ10 behandeld waren, 50% minder apoptose in de keratinocyten.1

Verder onderzoek werd uitgevoerd bij 40 patiënten die een niet-incidentele cataractchirurgie ondergingen,  en die ofwel oogdruppels met CoQ10 + vitamine E of een zoutoplossing toegediend kregen en gedurende 9 maanden na de procedure gevolgd werden.

Na 9 maanden was er bij 95% van de patiënten die CoQ10 gebruikten sprake van volledig herstel van de SBP (subbasale zenuwplexus) in het centrale hoornvlies, in vergelijking met slechts 80% bij de groep die behandeld werd met zoutoplossing. Na ongeveer 3 maanden behandeling met CoQ10 was de SBP van het hoornvlies volledig hersteld bij 75% van de patiënten die CoQ10 gebruikten. Dit resultaat is vergelijkbaar met de waarden die pas na 9 maanden bereikt werden na behandeling met de zoutoplossing10.

Volgens Dr. del Castillo zou het gebruik van CoQ10 bij preoperatieve en postoperatieve zorg chirurgische schade moeten verminderen, het volledige herstel van de patiënt moeten versnellen en gevolgen zoals droge ogen en neuropathische pijn moeten verminderen.11

Oogdruppels die cross–linked hyaluronzuur én CoQ10 bevatten versterken dit effect nog verder. De combinatie van deze twee componenten zorgt ervoor dat de oogdruppel langer op het oogoppervlak blijft en de antioxidatieve activiteit van het hyaluronzuur verlengd wordt.12

Meer weten?  Klik hier voor het CoQ10-rapport, gepubliceerd n.a.v. ESCRS 2017.

  1. Brancato R et al. Concomitant effect of topical ubiquinone Q10 and vitamin E to prevent keratocyte apoptosis after excimer laser photoablation in rabbits. J Refractive Surgery 2002; 18:135–139.
  2. Chen CC et al. Coenzyme Q10 Reduces Ethanol-Induced Apoptosis in Corneal Fibroblasts. PLoS ONE 6(4): e19111. doi:10.1371/journal.pone.0019111
  3. Fogagnolo P et al. The Effects of Topical Coenzyme Q10 and Vitamin E D-α-Tocopheryl Polyethylene Glycol 1000 Succinate after Cataract Surgery: A Clinical and in vivo Confocal Study. Ophthalmologica. 2013; 229(1):26–31.
  4. Mencucci R et al. CoQ10-Containing Eye Drops Prevent UVB-Induced Cornea Cell Damage and Increase Cornea Wound Healing by Preserving Mitochondrial Function. IOVS 2014; 55(11):7266–7271.
  5. Gumus K. Topical Coenzyme Q10 Eye Drops as an Adjuvant Treatment in Challenging Refractory Corneal Ulcers: A Case Series and Literature Review. Eye & contact Lens 2017; 43 (2):73–80.
  6. Benitez del Castillo JM et al. Decrease in tear secretion and corneal sensitivity after laser in situ keratomileusis. Cornea. 2011; 20:30-32.
  7. Benitez del Castillo JM et al. Relation between corneal innervation with confocal microscopy and corneal sensitivity with noncontact esthesiometry in patients with dry eye. Invest Ophthalmol & Vis Sci. 2007 Jan;48(1):173-81.
  8. Li XM, Hu L, Hu J and Wang W. Investigations of Dry Eye Disease and Analysis of the Pathogenic Factors in Patients after Cataract Surgery. Cornea. 2007;26(Suppl. 1): S16-S20.
  9. Woodward MA et al. Dissatisfaction after cataract surgery and multifocal lens implantation. J Cataract Refr Surg. 2009 Jun ; 35(6): 992-7.
  10. Fogagnolo P, Sacchi M et al. The effects of topical CoQ10 + vitamin E D-alpha-tocopheryl glycol 1000 succinate after cataract surgery: a clinical and in vivo confocal study. Ophthalmologica 2013;229:26-31.
  11. Ahmas S., Aragona P., del Castillo S.,Cordeiro F. CoEnzyme Q10: New approach in the treatment of corneal damage and glaucoma. Proceedings of the Symposium held on October 9th; 2017 at the ESCRS congress, Lisbon, Portugal
  12. Elisa L. Postorino et al. Efficacy of eyedrops containing cross-linked hyaluronic acid and coenzyme Q10 in treating patients with mild to moderate dry eye. Eur J Ophthalmol. 2017 Jan;28(1):25-31. doi: 10.5301/ejo.5001011

Leave a Reply