Het toenoemende aantal patiënten die een (al dan niet oogheelkundige) ingreep ondergaan, gekoppeld aan een beter begrip van de pathofysiologische mechanismen achter het droge ogen-syndroom, onderstrepen duidelijk het belang van een diepgaande analyse van iatrogene droge ogen.

Dit document geeft aan dat de oorzaak voor droge ogen vaak gelinkt kan worden aan:

• Het gebruik van medicatie (topisch of systemisch)

• Het dragen van contactlenzen

• Chirurgie
  • • refractieve (LASIK, PRK)
    • cataract
    • keratoplastie
    • palpebrale, conjunctivale, glaucoom, strabisme, vitreoretinale
• Niet-heelkundige ingrepen:
  • botox, crosslinking, make-up, tatoeages of andere ingrepen die impact hebben op de ogen.

Hoewel het moeilijk kort samen te vatten valt, geven we graag mee dat meerdere systemische geneesmiddelen droge ogen veroorzaken, wat vermeden kan worden door de dosis te verlagen, tot nul te herleiden of door een alternatief te zoeken.

Topische behandelingen, meer dan alleen plaatselijke gevolgen

Vooral van glaucoom patiënten, die dit soort behandelingen vaak langdurig  volgen, weten we dat medicatie met Benzalkoniumchloride (BAK) als bewaarmiddel de traanfilm samenstelling en het optreden van droge ogen-symptomen beïnvloeden. BAK kan dus droge ogen veroorzaken of versterken, door de celtoxiciteit, het ontstekingsbevorderende effect en de detergente werking.

Om dit te beperken of uit te sluiten, is het dan ook aan te raden oogdruppels zonder bewaarmiddelen te gebruiken, of het gebruik van het type met BAK sterk te beperken.

Contactlenzen

Er zijn twee patiëntenprofielen bij contactlensdragers. Eén waarbij de contactlenzen duidelijk de oorzaak zijn van de droge ogen, en waarbij de symptomen ook weer verdwijnen als men stopt met het dragen ervan. De andere zijn dan personen die al droge ogen vertoonden vooraleer ze contactlenzen begonnen te dragen.

De oplossing ligt hier bij het uitsluiten van een systemische of oculaire pathologie, de aanpassing van daglenzen, het gebruiken van wegwerp-contactlenzen geïmpregneerd met een vochtinbrengende vloeistof of het gebruik van topische middelen met dezelfde werking. Andere mogelijkheden zijn ooginserts uit cellulose, de inname van omega-3 en omega-6 vetzuren of plugs, het gebruik van azithromycine of tot slot, het minder of niet meer dragen van contactlenzen.

Postoperatieve droge ogen

Refractieve cornea-chirurgie

Het optreden van droge ogen-symptomen na LASIK-chirurgie varieert sterk naargelang de ernst van de aandoening, en of er ook vóór de ingreep al sprake was van droge ogen.

Na een refractieve ingreep hindert een bepaald neurotroof bestanddeel de correcte werking van de traanklieren, in het beste geval tijdelijk. Anderzijds kan ook oculaire rosacea een rol spelen: deze aandoening versterkt de symptomen en signalen van droge ogen en moet dus vóór de ingreep herkend en behandeld worden.

Dat laatste is een sleutelmoment bij dit type chirurgie. In principe moet een droge ogenbehandeling tot 6 à 8 maanden na de ingreep doorgaan, tot de neurotrofe werking grotendeels weg is. In die specifieke gevallen kan een product dat CoQ10 bevat helpen bij het versneld herstel van bepaalde beschadigingen als gevolg van de ingreep.¹

Cataractchirurgie

Droge ogen na cataractchirurgie kent veel oorzaken:

• gebruik van topische narcosemiddelen
• uitdroging na blootstelling
• toxisch effect van het licht van de chirurgische microscoop
• doorsnijden van zenuwen
• toename van ontstekingsbevorderende factoren
• verlies van slijmbekercellen
• MGD (Meibomian Gland Disease)

Het chirurgische trauma inherent aan cataractchirurgie gaat gepaard met de productie van bepaalde stoffen die de gevoeligheid van het hoornvlies kunnen beïnvloeden, ontstekingen kunnen doen toenemen en kunnen bijdragen aan instabiliteit van de traanfilm. Zelfs bij afwezigheid van DED moet het oogoppervlak voorafgaand aan de cataractchirurgie worden geanalyseerd, om de oculaire biometrie te optimaliseren en zo een optimale berekening van het vermogen van de intraoculaire lens te verkrijgen en complicaties en postoperatieve klachten te minimaliseren.  Geassocieerde aandoeningen zoals oculaire rosacea en blefaritis moeten ook goed worden behandeld bij een chirurgische procedure.

De conclusie…

Algemeen gesproken, ongeacht het type ingreep (palpebraal, conjunctivaal, glaucoom, vitreoretinaal) of de situatie van de patiënt: het belang van pre-operatieve screening en het beheer van droge ogen is essentieel bij het opmaken van een planning vóór en na de operatie. 

Voor pre-operatief gevoelige ogen kan de strikte toepassing van een agressieve pre-operatieve plaatselijk smerende stof of orale en plaatselijk ontstekingsremmende middelen en plugs worden gebruikt. Voor ernstigere DED-gevallen moeten autologe serumoogdruppels of procedures zoals IRPL-therapie, worden overwogen.

1 Brancato R et al. Concomitant effect of topical ubiquinone Q10 and vitamin E to prevent keratocyte apoptosis after excimer laser photoablation in rabbits J Refractive Surgery 2002; 18 :135-139)